Jak działają technologie bezwykopowe i gdzie znajdują zastosowanie?

Technologie bezwykopowe pozwalają układać i odnawiać sieci podziemne bez wykonywania głębokich wykopów. W praktyce oznacza to mniejsze utrudnienia w ruchu, krótszy czas prac, niższe koszty i ograniczony wpływ na środowisko. Wykorzystuje się sterowane głowice, wciągarki, rury osłonowe i systemy wizyjne, aby precyzyjnie przejść pod drogami, torami czy rzekami i podłączyć nowe przewody do istniejącej infrastruktury.

Przeczytaj również: Czy warto zdecydować się na rolety zewnętrzne z silnikiem elektrycznym?

Na czym polegają technologie bezwykopowe?

Bezwykopowe technologie to zestaw metod inżynieryjnych, które eliminują konieczność długich, otwartych wykopów. Zamiast odkopywania całego odcinka, wykonuje się dwa małe punkty – startowy i odbiorczy – a następnie przeprowadza rury lub kable pod powierzchnią gruntu. W efekcie prace przebiegają szybciej i bez dewastacji nawierzchni.

Przeczytaj również: Szkolenia z zakresu obsługi i konserwacji instalacji gazowych

Podstawą jest dokładne rozpoznanie gruntu (badania geotechniczne) oraz projekt trasy, który uwzględnia uzbrojenie terenu. Operator prowadzi głowicę wiercącą zgodnie z zaplanowanym profilem, kontrolując kąt, głębokość i kierunek. To zmniejsza ryzyko kolizji z istniejącymi sieciami oraz minimalizuje osiadania.

Przeczytaj również: Szybkość i efektywność diamentowego cięcia betonu - jak to wpływa na realizację projektów?

Najważniejsze metody: od HDD po relining

Przewierty sterowane (HDD)

HDD (Horizontal Directional Drilling) wykorzystuje wiertnicę i sondę lokalizacyjną do precyzyjnego prowadzenia otworu w zadanym kierunku. Po wykonaniu otworu pilotowego rozszerza się go rozwiertakami, a następnie wciąga rurę docelową (np. PE, stal). HDD świetnie sprawdza się pod rzekami, drogami i w gruntach spoistych.

Mikrotunelowanie

W mikrotunelowaniu tarcza urabiająca pracuje w osłonie ciśnieniowej, a rury (najczęściej żelbetowe) są wciskane z komory startowej. Metoda gwarantuje wysoką dokładność i jest polecana przy dużych średnicach oraz w gruntach nawodnionych.

Relining

Relining polega na wprowadzeniu do istniejącego przewodu nowej rury (lub rękawa utwardzanego np. parą czy UV). Zmniejsza średnicę w niewielkim stopniu, ale znacząco poprawia szczelność i wytrzymałość starej instalacji bez jej odkopywania.

Kraking (burstlining)

Kraking rozrywa starą, zdegradowaną rurę głowicą poszerzającą, jednocześnie wciągając nową. Dzięki temu można zwiększyć średnicę przewodu i odnowić sieć w bardzo krótkim czasie.

Przeciski i przewierty pneumatyczne

Przeciski stosują młoty powietrzne lub hydrauliczne do wykonywania otworów o krótkich odcinkach pod drogami i chodnikami. To szybkie i ekonomiczne rozwiązanie przy niewielkich średnicach i prostych trasach.

Gdzie stosuje się metody bezwykopowe?

Zastosowanie obejmuje budowę i renowację sieci podziemnych: wodociągów, kanalizacji grawitacyjnej i tłocznej, gazociągów, kabli energetycznych i telekomunikacyjnych. Największe korzyści widać w centrach miast, na terenach trudnodostępnych, a także przy przejściach pod drogami ekspresowymi, torami kolejowymi i ciekami wodnymi.

W praktyce inwestorzy wybierają technologie bezwykopowe tam, gdzie klasyczny wykop byłby niemożliwy (np. w rejonach o wysokim poziomie wód gruntowych) lub nadmiernie uciążliwy społecznie. Metody bezwykopowe są standardem przy modernizacji starych sieci w gęstej zabudowie.

Jak wygląda przebieg prac krok po kroku?

Najpierw zespół projektowy zbiera mapy uzbrojenia, wykonuje badania geotechniczne i określa parametry trasy (głębokość, spadki, promienie łuków). Następnie przygotowuje się komorę startową i odbiorczą oraz planuje logistykę dostaw rur i sprzętu.

Podczas realizacji operator prowadzi głowicę, monitorując sondę (HDD) lub parametry tarczy (mikrotunelowanie). Po wykonaniu otworu dokonuje się rozwiercania i wciągania przewodu, łączenia odcinków oraz prób ciśnieniowych lub szczelności. Na końcu przywraca się teren do stanu pierwotnego – zwykle to tylko lokalne odtworzenie nawierzchni w punktach start/odbiór.

Dlaczego warto: korzyści techniczne i ekonomiczne

• Krótki czas realizacji – brak szerokich wykopów, mniejsza liczba robót ziemnych, płynniejsze harmonogramy.
• Niższe koszty całkowite – mniej wywozu urobku, ograniczone odtworzenia nawierzchni, krótsze zamknięcia pasów ruchu.
• Bezpieczeństwo infrastruktury – precyzyjne prowadzenie trasy redukuje ryzyko uszkodzeń istniejących sieci.
• Mniejszy wpływ na otoczenie – mniej hałasu, pyłu, drgań; ochrona zieleni i wód gruntowych.
• Elastyczność do warunków – szeroki wybór metod (HDD, mikrotunelowanie, relining, kraking, przeciski) dopasowany do gruntu i średnicy.

Praktyczne przykłady zastosowań

Miasto: szybkie przejście pod skrzyżowaniem arterii – HDD pozwala wciągnąć rurę osłonową dla kabla średniego napięcia bez zamykania ruchu. Koszt odtworzenia nawierzchni ogranicza się do dwóch niewielkich placów.

Kolej: mikrotunelowanie pod linią kolejową umożliwia budowę nowego kolektora deszczowego bez wstrzymywania kursów pociągów i bez ryzyka osiadania nasypu.

Wodociągi: relining odcinka z rurą kamionkową zmniejsza nieszczelności i infiltrację wód gruntowych, a mieszkańcy nie odczuwają długotrwałych utrudnień.

Gaz: kraking zastępuje skorodowaną stalową rurę nową o większej średnicy, co zwiększa przepustowość bez naruszania świeżo wyremontowanej jezdni.

Dobór metody do warunków – na co zwrócić uwagę?

Kluczowe kryteria to rodzaj i stan istniejącej sieci, wymagany spadek lub trasa łukowa, parametry gruntu (spoistość, nawodnienie), długość odcinka i dostępność miejsca na komory. HDD dominuje przy długich, łukowych przejściach; mikrotunelowanie – przy dużych średnicach i wysokim poziomie wód; relining – przy renowacjach; kraking – gdy trzeba powiększyć średnicę; przeciski – dla krótkich prostych odcinków.

Warto uwzględnić organizację ruchu, harmonogram (np. okna nocne), a także ryzyka kolizyjne i wymagania dotyczące monitoringu geodezyjnego. Dobrze przygotowany projekt minimalizuje niepewności i skraca czas na budowie.

Sprzęt i kontrola jakości w realizacjach

Wykonawcy korzystają z wiertnic HDD o różnych momentach obrotowych, systemów lokalizacji (sondy, walkovery), stacji do płuczki bentonitowej, wciągarek, pras pchających oraz głowic urabiających dopasowanych do gruntu. Przy renowacji używa się rękawów CIPP, lamp UV, żywic i pakietów ciśnieniowych.

Kontrola jakości obejmuje monitoring toru wiercenia, pomiary spadków (dla kanalizacji grawitacyjnej), próby szczelności i ciśnienia, inspekcję TV kanałów (CCTV) oraz dokumentację powykonawczą z geodezją. To gwarantuje długą żywotność i bezawaryjność sieci.

Kiedy technologie bezwykopowe są najbardziej opłacalne?

Największy efekt kosztowo-czasowy uzyskuje się w gęstej zabudowie, pod infrastrukturą drogową i kolejową oraz w miejscach o trudnej geologii. Dodatkowym argumentem są redukcja ryzyk roszczeń (mniej szkód sąsiedzkich), krótsze zgody na zajęcie pasa drogowego i pozytywny wpływ na środowisko.

Jeżeli planujesz inwestycję w miejskiej aglomeracji lub modernizację starej sieci, rozważ technologie bezwykopowe – pozwolą przeprowadzić prace szybko, bezpiecznie i z minimalnymi utrudnieniami.

• Wskazówka wdrożeniowa: zacznij od inwentaryzacji uzbrojenia i badań gruntu; na tej podstawie dobierz metodę i sprzęt, a harmonogram podziel na krótkie, powtarzalne etapy.
• Ryzyko do kontroli: kontakt między mediami – wrażliwe odcinki planuj z większym buforem i precyzyjnym monitoringiem trajektorii.